Myofasciale pijn
Onder myofasciale pijn verstaat men klachten in het houdings- en bewegingsapparaat, die veroorzaakt worden door de aanwezigheid van myofasciale triggerpoints in een of meerdere spieren. Een myofasciaal triggerpoint (lees een pijnlijke spierverharding of spierknoop) kan bewegingsbeperking, stijfheid, krachtsverlies en pijn veroorzaken.
Myofasciale triggerpoints worden vaak over het hoofd gezien bij klachten van het houdings- en bewegingsapparaat. Onderzoekers schatten dat myofasciale triggerpoints in 21%-93% de oorzaak van klachten in het spierstelsel zijn.
Myofasciale Triggerpoints
Een myofasciaal triggerpoint (pijnlijke spierverharding) is een (zeer) pijnlijke plek in een skeletspier. In de spierbuik van de spier kan men een strakke streng voelen waarin een plaatselijke verdikking zit (ongeveer ter grootte van een tarwekorrel). Deze plek is pijnlijk bij druk en kan een kenmerkende pijn geven, die vaak op een andere plek wordt gevoeld dan waar wordt gedrukt. De patiënt herkent deze als zijn/haar klacht.
Symptomen myofasciale pijn
Het belasten van een spier met een triggerpoint kan pijn geven. Deze pijn is gelokaliseerd in een bepaald gebied, dat kenmerkend is voor de spier. Elke spier heeft zijn eigen karakteristieke uitstralingsgebied.
Van vrijwel elke spier is inmiddels dat kenmerkende gebied bekend.
Omdat maximaal verlengen van de spier pijn geeft, zal de spier ‘leren’ te bewegen binnen de pijngrens. Er is daardoor verminderde bewegingsvrijheid, hetgeen zich uit in spierverkorting. Wanneer het aanspannen (gebruiken) van de spier pijnlijk is, dan zal dit vermindering van spierkracht en spieruithoudingsvermogen geven. Soms kan het zelfs vegetatieve symptomen geven, zoals toename van lokale transpiratie, rillerigheid, duizeligheid of licht in het hoofd, wazig zien en koude handen. De klachten kunnen sterk variëren in ernst en plaats van de klacht en zijn afhankelijk van de belasting van de aangedane spier. Veelvuldig gebruik van de spier, maar ook rek en langdurige druk (bijvoorbeeld liggen op de aangedane schouder en dergelijke) kunnen de klachten oproepen of verergeren.
Hoe ontstaan myofasciale triggerpoints?
Een myofasciaal triggerpoint kan acuut ontstaan (verkeerde beweging, ongeluk) of door chronische overbelasting. Deze overbelasting heeft vaak te maken met ‘werk- of gewoontehouding’ en leefgewoonte. Ten gevolge van deze overbelasting ontstaan er door een ingewikkeld fysiologisch proces in de spier een aanhoudende samentrekking van een groep spiervezels (soort plaatselijke spierkramp). Dit proces houdt zichzelf in stand. Klachten kunnen ontstaan en worden dan meestal onderhouden door een complex van factoren; zoals een combinatie van overbelasting van een of meerdere spieren (door werk of trauma) met ongunstige omstandigheden zoals stress, vermoeidheid, slechte voeding of spieren die niet kunnen ontspannen. Soms is de oorzaak van de klacht voor de patiënt duidelijk (bijvoorbeeld door een val), maar vaak zijn de klachten geleidelijk ontstaan en toegenomen en weet men de oorzaak niet meer.
Wat maakt een myofasciaal triggerpoint pijnlijker?
- veelvuldig gebruik van de spier zonder pauze
- wanneer tijdens bewegen de spier plotseling wordt verkort
- afkoeling (schaarse kleding, open raampje), transpiratie
- druk op de betreffende spier (bijvoorbeeld een zware schoudertas of liggen op de schouder)
Wat maakt een myofasciaal triggerpoint minder pijnlijk?
- het inbouwen van korte rustperiodes (micropauzes) tijdens het bewegen
- langzaam rekken van de spier (bijvoorbeeld onder de warme douche)
- temperatuur waarbij het lichaam kan ontspannen, aangename warmte
- fysiotherapie, dry needling
Klachten onderhoudende factoren
Talrijke factoren kunnen myofasciale triggerpoints onderhouden. Vooral bij patiënten met chronische myofasciale pijn is aandacht voor deze factoren van groot belang. Deze klachten onderhoudende factoren zijn:
- mechanische stress, slechte werkhouding, knellende kleding
- voeding (bijvoorbeeld vitaminetekort, alcoholmisbruik, roken en slecht eten)
- aandoeningen zoals suikerziekte, schildklierafwijkingen en andere orgaanstoornissen
- psychologische factoren; depressie, angst, stress en onbegrip
- chronische infecties
- gebruik van bepaalde medicijnen (zoals sommige cholesterolremmers)
- slaapstoornissen
Onderzoek
Allereerst wordt de (pijn)klacht in kaart gebracht en worden de verantwoordelijke spieren getest op kracht en lengte. Vervolgens worden de spieren door zorgvuldig tasten (palpatie) onderzocht op pijnlijke verhardingen.
De fysiotherapeut kent de relatie tussen de verschillende spieren en hun pijnpatronen. De myofasciale triggerpoints bevinden zich in een verharde streng en voelen bij palpatie (onderzoek) aan als een plaatselijke verdikking. De fysiotherapeut is meestal in staat om door druk op het myofasciale triggerpoint de herkenbare pijn van de patiënt op te roepen. Daarnaast wordt er onder andere gekeken naar de afname van spierkracht en spierlengte.
Behandeling myofasciale pijn
De therapie zal gericht zijn op het inactiveren van de myofasciale triggerpoints, waardoor de strakke spierstrengen verdwijnen, die verantwoordelijk zijn voor de toegenomen spierstijfheid. De doorbloeding in de spier zal toenemen en de pijn zal hierdoor afnemen. Ook de lengte van de spier moet weer genormaliseerd worden en uiteindelijk ook de kracht en het uithoudingsvermogen van de spier. Hiervoor bestaan verschillende therapeutische mogelijkheden.
De meest gebruikte technieken zijn:
- triggerpoint dry needling
- triggerpoint compressie door aanhoudende druk op het triggerpoint
- massagetechnieken met toenemende druk
- strijkingen met ijs, gecombineerd met spierrekking (door een kortdurende koude prikkel op de huid vermindert de rekgevoeligheid, waardoor de spier gemakkelijker gerekt kan worden)
- warmte applicatie (dit geeft ontspanning, verbeterde doorbloeding en minder pijn)
- contract-relax (aanspannen en ontspannen)
- leren ontspannen van de spier (met myofeedback apparatuur)
- houdingsadviezen en eventuele oefeningen
Hoeveel behandelingen zijn nodig?
De hoeveelheid benodigde behandelingen is moeilijk aan te geven. Iedereen reageert anders op de behandeling, onder andere in het tempo, waarin myofasciale triggerpoints te inactiveren zijn. Hoe resoluter en consequenter een patiënt de oorzaak en de klachten onderhoudende factoren aanpakt, des te sneller wordt het resultaat bereikt. Bovendien is de kans op blijvend herstel groter. In het algemeen geldt: hoe langer de periode tussen het ontstaan van de klachten en het begin van de behandeling, des te groter is het aantal benodigde behandelingen.
Wat kunt u zelf doen?
Belangrijk is om te ontdekken welke activiteit en/of houding precies de pijn veroorzaakt. Zo kan de therapeut analyseren welke spieren hiervoor verantwoordelijk zijn. Ook is het belangrijk na te gaan welke factoren een rol spelen bij het onderhouden van de klachten, zoals stress, verkeerde werkhouding, etcetera. Vanzelfsprekend dient de patiënt een actieve rol in te nemen in de behandeling door eventuele adviezen en oefeningen uit te voeren en actief mee te denken met de behandeling.